Chụp nhũ ảnh: Lợi ích và các câu hỏi thường gặp

Chụp nhũ ảnh là một phương pháp quan trọng trong việc phát hiện sớm các bệnh lý tuyến vú, đặc biệt là ung thư vú. Với sự phát triển của công nghệ hình ảnh, chụp nhũ ảnh ngày nay đã trở nên chính xác hơn, giúp các bác sĩ dễ dàng phân tích và đưa ra hướng điều trị phù hợp. Tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết dưới đây!  

Chụp nhũ ảnh là gì? Tầm quan trọng của phương pháp

Chụp nhũ (mammography) là một kỹ thuật X-quang chuyên biệt được sử dụng để tạo hình ảnh vú và kiểm tra mô tuyến vú, từ đó giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, đặc biệt là ung thư vú.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư vú là nguyên nhân gây tử vong cho hơn 500.000 phụ nữ mỗi năm trên toàn cầu. Trong những khu vực có điều kiện y tế hạn chế, phần lớn bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn muộn, dẫn đến tỷ lệ sống sót thấp (chỉ từ 10–40%). Ngược lại, ở những nơi có hệ thống phát hiện sớm và điều trị cơ bản, tỷ lệ sống sót sau 5 năm có thể vượt quá 80%.

>> Xem thêm: Tầm soát ung thư vú: Thông tin cần biết

Ai nên thực hiện sàng lọc nhũ ảnh? 

Các chuyên gia đã đưa ra khuyến nghị phụ nữ từ 40 tuổi trở lên nên cân nhắc chụp nhũ ảnh để phát hiện sớm ung thư vú. Đặc biệt, phụ nữ từ 50–69 tuổi được xem là nhóm có lợi ích cao nhất từ việc sàng lọc định kỳ. 

Các loại chụp nhũ ảnh

Chụp nhũ ảnh sàng lọc 

Chụp nhũ ảnh sàng lọc được thực hiện định kỳ cho những phụ nữ không có triệu chứng hoặc dấu hiệu bất thường nào ở vú. Mục tiêu chính là phát hiện sớm ung thư vú ở giai đoạn rất nhỏ, trước khi khối u có thể sờ thấy hoặc gây ra triệu chứng. Việc phát hiện sớm giúp tăng đáng kể tỷ lệ điều trị thành công và giảm tỷ lệ tử vong do ung thư vú. 

Các nghiên cứu cho thấy chụp nhũ ảnh sàng lọc có thể giảm tỷ lệ tử vong do ung thư vú từ 20–40%, đặc biệt ở phụ nữ từ 50–69 tuổi. 

Hầu hết các tổ chức y tế khuyến nghị phụ nữ từ 40-45 tuổi trở lên nên bắt đầu chụp nhũ ảnh sàng lọc hàng năm hoặc hai năm một lần, tùy thuộc vào yếu tố nguy cơ cá nhân và hướng dẫn của bác sĩ.

Chụp nhũ ảnh chẩn đoán

Chụp nhũ ảnh chẩn đoán được thực hiện khi phụ nữ có các triệu chứng bất thường ở vú (như sờ thấy khối u, đau vú, tiết dịch núm vú, thay đổi da vú) hoặc khi kết quả chụp nhũ ảnh sàng lọc cho thấy có điều gì đó đáng ngờ cần được đánh giá kỹ hơn. Phương pháp này cũng được sử dụng để theo dõi các bệnh nhân đã được chẩn đoán ung thư vú hoặc có tiền sử bệnh lý vú. 

Dù không thể khẳng định chắc chắn là ung thư hay không (chỉ có sinh thiết mới làm được điều này), chụp nhũ ảnh chẩn đoán cung cấp thông tin quan trọng về hình dạng, kích thước, đường viền và mật độ của khối u, giúp định hướng cho các bước chẩn đoán tiếp theo.

Chụp nhũ ảnh 3D (Digital Breast Tomosynthesis – DBT)

Chụp nhũ ảnh 3D, còn gọi là Chụp cắt lớp kỹ thuật số vú (Digital Breast Tomosynthesis – DBT) hoặc Tomosynthesis. Thay vì chụp một hình ảnh tổng thể của vú, máy sẽ di chuyển theo một vòng cung và chụp nhiều hình ảnh X-quang ở các góc độ khác nhau với liều tia X rất thấp. Sau đó, máy tính sẽ tái tạo những hình ảnh này thành một chuỗi các “lát cắt” mỏng 3D của mô vú. Điều này cho phép bác sĩ xem vú theo từng lớp, loại bỏ sự chồng lấp của các mô vú.

Ưu điểm so với phương pháp 2D có thể kể đến gồm:

• Giảm sự chồng lấp mô: Đây là ưu điểm lớn nhất của DBT. Trong chụp nhũ ảnh 2D, các cấu trúc mô vú bình thường có thể chồng lấp lên nhau, che khuất các khối u nhỏ hoặc tạo ra hình ảnh “giả” bất thường (gọi là chồng lấp mô). DBT loại bỏ hiệu quả sự chồng lấp này, giúp bác sĩ nhìn rõ hơn các tổn thương.
• Tăng khả năng phát hiện ung thư: Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng DBT giúp tăng tỷ lệ phát hiện ung thư vú, đặc biệt là ung thư xâm lấn, so với chụp 2D, đặc biệt ở phụ nữ có mô vú dày đặc.
• Giảm tỷ lệ gọi lại (recall rate): Do khả năng nhìn rõ hơn các cấu trúc, DBT giúp giảm số lượng phụ nữ bị gọi lại để chụp thêm hoặc làm thêm các xét nghiệm khác do những hình ảnh không rõ ràng trên phim 2D. Điều này giúp giảm lo lắng cho bệnh nhân và tiết kiệm chi phí.
• Chẩn đoán chính xác hơn: Với hình ảnh 3D, bác sĩ có thể đánh giá kích thước, hình dạng và vị trí của các khối u chính xác hơn, hỗ trợ việc lập kế hoạch điều trị.
• Hiệu quả hơn ở vú đặc: Phụ nữ có vú đặc (dense breasts) có mô tuyến và mô liên kết nhiều hơn mô mỡ, làm cho việc phát hiện ung thư trên phim 2D trở nên khó khăn hơn. DBT đặc biệt hữu ích trong trường hợp này vì nó giúp “nhìn xuyên qua” các lớp mô đặc.

Quy trình thực hiện 

Quy trình chụp nhũ ảnh thường khá nhanh chóng, chỉ mất khoảng 15-30 phút. Dưới đây là các bước cơ bản:

1.  Chuẩn bị trước khi chụp

Thông báo tiền sử y tế

Khi đến phòng khám, bạn sẽ được yêu cầu cung cấp thông tin về tiền sử y tế, bao gồm các triệu chứng đang gặp phải (nếu có), tiền sử phẫu thuật vú, các vấn đề sức khỏe khác, và liệu bạn có đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai hay không. Điều này giúp bác sĩ và kỹ thuật viên đưa ra đánh giá chính xác và đảm bảo an toàn.

Trang phục

Bạn nên mặc quần áo thoải mái, dễ dàng cởi bỏ từ thắt lưng trở lên. Bạn sẽ được yêu cầu cởi bỏ trang sức và quần áo từ thắt lưng trở lên, sau đó mặc áo choàng y tế do cơ sở y tế cung cấp.

Thời điểm chụp

Đối với phụ nữ chưa mãn kinh, một số bác sĩ khuyến nghị nên chụp nhũ ảnh vào tuần sau kỳ kinh nguyệt (khoảng 7-14 ngày sau ngày đầu tiên của kỳ kinh). Đây là thời điểm vú ít nhạy cảm và căng tức nhất, giúp giảm khó chịu khi nén vú.

2. Trong quá trình chụp

Quá trình thực hiện chụp nhũ ảnh sẽ tiến hành theo các bước gồm:

• Bước 1: Bạn sẽ được yêu cầu đứng trước máy chụp nhũ ảnh và đặt từng bên ngực lên một tấm đỡ.
• Bước 2: Một tấm ép sẽ nhẹ nhàng nén mô vú để tạo hình ảnh rõ nét hơn. Quá trình này chỉ kéo dài vài giây cho mỗi lần chụp.
• Bước 3: Kỹ thuật viên sẽ chụp hai góc độ khác nhau cho mỗi bên ngực để đảm bảo hình ảnh đầy đủ.

Ý nghĩa kết quả chụp nhũ ảnh

Sau khi chụp nhũ ảnh, các hình ảnh sẽ được một bác sĩ X-quang chuyên về hình ảnh tuyến  đọc và phân tích. Để chuẩn hóa việc báo cáo kết quả và các hành động tiếp theo, hệ thống phân loại BIRADS (Breast Imaging-Reporting and Data System) được sử dụng rộng rãi.

Hệ thống BIRADS được phát triển bởi Đại học Điện quang Hoa Kỳ (American College of Radiology – ACR) để cung cấp một ngôn ngữ chuẩn hóa cho việc mô tả các phát hiện trên hình ảnh vú và khuyến nghị các bước chẩn đoán tiếp theo. Kết quả BIRADS được phân loại từ 0 đến 6:

• BI-RADS 0: Kết quả chưa đầy đủ, cần kiểm tra thêm.
• BI-RADS 1: Bình thường, không có dấu hiệu bất thường.
• BI-RADS 2: Có tổn thương lành tính, không cần can thiệp.
• BI-RADS 3: Có khả năng lành tính cao (>98%), cần theo dõi định kỳ.
• BI-RADS 4: Có nghi ngờ bất thường, cần sinh thiết để xác định.
• BI-RADS 5: Khả năng ung thư cao (>95%), cần can thiệp ngay.
• BI-RADS 6: Đã xác định ung thư qua sinh thiết, cần điều trị.

Các câu hỏi thường gặp 

1.  Chụp nhũ ảnh có đau không?

Chụp nhũ ảnh có thể gây khó chịu hoặc đu nhẹ do vú được nén giữa hai tấm phẳng. Mức độ khó chịu khác nhau tùy thuộc vào ngưỡng chịu đau của mỗi người và độ nhạy cảm của vú. Thời gian nén chỉ kéo dài vài giây cho mỗi lần chụp. Kỹ thuật viên sẽ luôn cố gắng thực hiện nhanh chóng và giảm thiểu sự khó chịu cho bạn. Nếu bạn cảm thấy đau quá, hãy thông báo ngay cho kỹ thuật viên. 

2. Chụp nhũ ảnh có thay thế được tự khám vú hoặc khám lâm sàng vú không?

Câu trả lời là không. Chụp nhũ ảnh là một công cụ sàng lọc và chẩn đoán quan trọng, nhưng nó không thay thế được việc tự khám vú hàng tháng và khám lâm sàng vú định kỳ bởi bác sĩ. Mỗi phương pháp có vai trò riêng:

• Tự khám vú: Giúp bạn nhận biết những thay đổi bất thường sớm nhất ở vú của chính mình.
• Khám lâm sàng vú: Bác sĩ sẽ kiểm tra vú và nách của bạn để tìm các khối u hoặc dấu hiệu bất thường khác.
• Chụp nhũ ảnh: Phát hiện những thay đổi quá nhỏ để có thể sờ thấy được.

Kết hợp cả ba phương pháp này mang lại hiệu quả cao nhất trong việc phát hiện sớm ung thư vú.

3. Chụp nhũ ảnh có an toàn không?

Chụp nhũ ảnh sử dụng lượng tia X rất thấp, nằm trong giới hạn an toàn do FDA quy định, do đó bạn có thể an tâm khi thực hiện phương pháp tầm soát sức khỏe này. 

Chụp nhũ ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm ung thư vú, giúp phụ nữ bảo vệ sức khỏe và nâng cao cơ hội điều trị thành công. Việc thực hiện chụp nhũ ảnh định kỳ theo khuyến nghị của bác sĩ là một hành động chủ động và cần thiết để theo dõi sức khỏe tuyến vú, đặc biệt đối với những người thuộc nhóm nguy cơ cao.