Béo phì: Nguyên nhân và cách điều trị

Bệnh béo phì không chỉ là vấn đề về ngoại hình mà còn là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Khi lượng mỡ tích tụ vượt mức kiểm soát, nó có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm như tiểu đường, tim mạch, huyết áp cao và thậm chí làm giảm tuổi thọ. Tìm hiểu chi tiết về căn bệnh này qua bài viết dưới đây!

>>> Xem thêm: Đau nhức mãn tính: Thông tin cần biết

Định nghĩa béo phì

Béo phì là tình trạng tích lũy mỡ thừa quá mức trong cơ thể, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa béo phì dựa trên chỉ số khối cơ thể (BMI) và đưa ra phân loại như sau:

• Thừa cân: BMI từ 25 đến 29.9
• Béo phì độ 1: BMI từ 30 đến 34.9
• Béo phì độ 2: BMI từ 35 đến 39.9
• Béo phì độ 3 (béo phì bệnh thái): BMI từ 40 trở lên

Nguyên nhân gây ra béo phì

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng béo phì, và thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau, cụ thể bao gồm:

Chế độ ăn uống không lành mạnh

Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu. Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu năng lượng (calo), chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, đường, muối, đồ ăn chế biến sẵn và đồ uống có đường góp phần làm tăng lượng calo dư thừa trong cơ thể.

Lười vận động

Khi cơ thể không tiêu hao đủ năng lượng thông qua hoạt động thể chất, lượng calo dư thừa sẽ chuyển hóa thành mỡ và tích tụ. Lối sống tĩnh tại, ít vận động, ngồi nhiều trước màn hình máy tính hoặc tivi làm giảm lượng calo đốt cháy hàng ngày.

Yếu tố di truyền

Gen di truyền có thể đóng vai trò trong việc một người có dễ bị tăng cân hay không. Các gen có thể ảnh hưởng đến sự thèm ăn, quá trình trao đổi chất, và cách cơ thể lưu trữ mỡ. Tuy nhiên, yếu tố di truyền không phải là nguyên nhân duy nhất và lối sống vẫn đóng vai trò quan trọng.

Yếu tố tâm lý và cảm xúc

Căng thẳng, lo âu, buồn chán hoặc các vấn đề tâm lý khác có thể dẫn đến thói quen ăn uống vô độ, ăn để giải tỏa cảm xúc (emotional eating), thường là các loại thực phẩm không lành mạnh.

Rối loạn nội tiết

Một số tình trạng rối loạn nội tiết như suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém), hội chứng Cushing, hoặc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) có thể gây tăng cân hoặc khó giảm cân.

Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc, chẳng hạn như corticosteroid, một số thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị tiểu đường, và thuốc chẹn beta, có thể gây tăng cân như một tác dụng phụ.

Tuổi tác

Khi tuổi càng cao, quá trình trao đổi chất tự nhiên của cơ thể có xu hướng chậm lại, và khối lượng cơ bắp có thể giảm đi, làm giảm lượng calo đốt cháy. Nếu chế độ ăn uống và mức độ hoạt động không thay đổi, điều này có thể dẫn đến tăng cân.

Giấc ngủ không đủ

Thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến các hormone điều chỉnh sự thèm ăn, dẫn đến tăng cảm giác đói và thèm các loại thực phẩm giàu calo.

Môi trường sống và xã hội

Môi trường sống với nhiều đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn dễ tiếp cận và giá rẻ, cùng với áp lực công việc và thời gian hạn hẹp có thể khiến mọi người ít có thời gian chuẩn bị bữa ăn lành mạnh và tập thể dục.

Các biến chứng của béo phì

Béo phì là một tình trạng sức khỏe phức tạp liên quan đến việc có quá nhiều mỡ trong cơ thể. Nó không chỉ là vấn đề về ngoại hình mà còn làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

• Bệnh tim mạch: Bệnh mạch vành, suy tim, đột quỵ
• Huyết áp cao: Tăng cân gây tăng áp lực lên thành mạch máu, dẫn đến huyết áp cao.
• Tiểu đường type 2: Béo phì gây kháng insulin, làm cho cơ thể khó sử dụng đường trong máu, dẫn đến lượng đường trong máu cao và tiểu đường type 2.
• Các vấn đề về xương khớp:
  • Thoái hóa khớp: Trọng lượng dư thừa gây áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối, háng và lưng, dẫn đến thoái hóa và đau khớp.
  • Gout: Béo phì làm tăng sản xuất axit uric, gây ra bệnh gout với các cơn đau khớp dữ dội.
• Các vấn đề về hô hấp: Béo phì làm tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ, gây ra các vấn đề như ngáy to, mệt mỏi ban ngày và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch hoặc thậm chí làm nặng thêm các triệu chứng hen suyễn.

• Các vấn đề tiêu hóa: Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), sỏi mật, ợ nóng và trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
• Một số loại ung thư: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, bao gồm ung thư nội mạc tử cung, ung thư vú (ở phụ nữ sau mãn kinh), ung thư đại trực tràng, ung thư thận, ung thư thực quản và ung thư tuyến tụy.
• Các vấn đề về sức khỏe sinh sản:
  • Ở phụ nữ: Béo phì có thể gây khó mang thai, kinh nguyệt không đều, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và tăng nguy cơ biến chứng thai kỳ.
  • Ở nam giới: Béo phì có thể gây giảm testosterone, rối loạn cương dương và giảm khả năng sinh sản.
• Các vấn đề tâm lý: Béo phì có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu, mặc cảm tự ti và giảm chất lượng cuộc sống.

Điều trị béo phì

Để điều trị béo phì hiệu quả, cần một kế hoạch toàn diện và thường bao gồm sự kết hợp của nhiều phương pháp dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Chẳng hạn như sau:

• Thay đổi chế độ ăn uống: Giảm lượng calo tiêu thụ, ăn nhiều rau xanh, protein nạc và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục thường xuyên giúp đốt cháy calo và cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Điều chỉnh lối sống: Ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng và duy trì thói quen lành mạnh.
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc có thể hỗ trợ giảm cân, nhưng cần có sự tư vấn của bác sĩ.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp béo phì nghiêm trọng, các phương pháp như cắt dạ dày có thể được xem xét.

Bệnh béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe, từ bệnh tim mạch, tiểu đường đến rối loạn chuyển hóa. Việc điều trị và kiểm soát cân nặng không chỉ giúp cải thiện sức khỏe mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống. Để đạt hiệu quả lâu dài, mỗi người cần xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh, duy trì vận động thường xuyên và có sự điều chỉnh phù hợp theo tình trạng cá nhân.