Thoát vị đĩa đệm cột sống: Triệu chứng, nguyên nhân, cách điều trị

Thoát vị đĩa đệm cột sống là tình trạng nhân nhầy của đĩa đệm bị lệch, chèn ép lên rễ thần kinh, gây đau nhức và tê bì. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi phần của cột sống và thường do thoái hóa hoặc chấn thương. Hiểu rõ nguyên nhân và điều trị kịp thời là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe cột sống. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp chi tiết về căn bệnh này và những biện pháp hiệu quả để phòng ngừa và điều trị.

Thoát vị đĩa đệm cột sống là gì?

Cơ thể con người có một loạt đốt xương sống ở cột sống, kéo dài từ đáy hộp sọ đến xương cụt. Giữa các đốt sống có những chiếc đệm tròn gọi là đĩa đệm. Các đĩa này hoạt động như bộ đệm giữa các đốt xương sống, cho phép cơ thể uốn cong và di chuyển dễ dàng. Khi một trong những đĩa đệm này bị rách hoặc rò rỉ, nó được gọi là thoát vị đĩa đệm cột sống.

Theo thống kê, mỗi năm có tới 2% dân số bị thoát vị đĩa đệm cột sống. Thoát vị đĩa đệm cột sống là nguyên nhân hàng đầu gây đau cổ, đau cánh tay, đau lưng và đau chân (đau thần kinh tọa).

Tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào dọc theo cột sống, nhưng phổ biến nhất là ở khu vực lưng dưới hoặc cổ. Trường hợp bị thoát vị đĩa đệm ở giữa lưng là rất hiếm.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm cột sống

Đĩa đệm có cấu trúc gồm phần trung tâm là nhân nhầy có cấu trúc giống như gel và lớp ngoài cứng hơn gọi là bao xơ để bảo vệ phần nhân.

Theo thời gian, lớp bao sơ bị tổn thương và có thể bị vỡ, nứt. Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi nhân nhầy bên trong rò rỉ qua vết nứt của bao xơ và đè lên các dây thần kinh cột sống gần đó.

Một số yếu tố khác có thể trở thành nguyên nhân khiến bao xơ bị vỡ và gây thoát vị đĩa đệm cột sống bao gồm:

• Lão hóa: Quá trình lão hóa tự nhiên làm cho đĩa đệm mất nước, trở nên xơ cứng và dễ bị tổn thương.
• Lao động quá sức hoặc sai tư thế: Những người thường xuyên mang vác nặng hoặc làm việc sai tư thế có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm.
• Chấn thương: Các chấn thương ở vùng lưng có thể gây ra thoát vị đĩa đệm.
• Bệnh lý bẩm sinh hoặc mắc phải: Các bệnh như gù vẹo, thoái hóa cột sống cũng làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Cân nặng: Chỉ số cân nặng lớn tạo áp lực lên đĩa đệm, đặc biệt là ở khu vực thắt lưng.
• Thói quen sinh hoạt không khoa học: Ngồi làm việc sai tư thế, kê gối quá cao khi ngủ, hoặc ít vận động cũng là những yếu tố nguy cơ.

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm

Các triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống sẽ khác nhau tùy thuộc vào vị trí của vấn đề ở cột sống của người bệnh. Các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn khi vận động và thuyên giảm khi nghỉ ngơi.

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường gây ra chứng đau “dây thần kinh hông”. Các cơn đau thoát vị này thường gây nhói và lan xuống một bên mông tới chân hoặc đôi khi là cả bàn chân.

Các triệu chứng khác của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng bao gồm:

• Đau lưng
• Yếu cơ
• Ngứa ran hoặc tê ở chân hoặc bàn chân.

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm ở cổ thường bao gồm những tình trạng như:

• Cơn đau nhói xuất hiện ở khu vực gần hoặc giữa xương bả vai
• Cơn đau lan tới vai, cánh tay và đôi khi là bàn tay và ngón tay
• Đau cổ, đặc biệt là ở khu vực phía sau và hai bên
• Cơn đau tăng lên khi cúi hoặc xoay cổ
• Tê hoặc ngứa ran ở cánh tay

Các hình thức chẩn đoán

Khi tới các cơ sở y tế, bệnh nhân sẽ được bác sĩ hoặc các chuyên gia y tế thực hiện các bài kiểm tra kỹ lưỡng để chấn đoán tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống. Thông thường, trong quá trình này, bác sĩ sẽ thực hiện các bài kiểm tra đánh giá cơn đau, đánh giá phản xạ cơ, đánh giá cảm giác và đánh giá sức mạnh cơ bắp.

Bên cạnh đó, các đánh giá chuyên sâu khác cũng có thể được yêu cầu để chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống như:

• Chụp cộng hưởng từ(MRI): Xét nghiệm hình ảnh phổ biến và chính xác nhất đối với trường hợp nghi ngờ thoát vị đĩa đệm cột sống là MRI.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây đau lưng hoặc cổ.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Chụp CT sẽ cho phép quan sát chi tiết hình ảnh xương cột sống và phát hiện liệu đĩa đệm thoát vị có di chuyển vào không gian xung quanh tủy sống và dây thần kinh của bạn và đè lên chúng hay không.
• Xét nghiệm tủy đồ: Đây là thủ thuật bao gồm việc tiêm chất cản quang vào cột sống thông qua sự chỉ dẫn của tia X để chụp CT. Chất cản quang có thể tiết lộ tình trạng hẹp ống sống (hẹp cột sống) và vị trí thoát vị đĩa đệm.
• Điện cơ đồ (EMG): Xét nghiệm này bao gồm việc đặt những chiếc kim nhỏ vào các cơ khác nhau và đánh giá chức năng của dây thần kinh. EMG giúp xác định dây thần kinh nào bị thoát vị đĩa đệm.

Biện pháp điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống

1. Điều trị tại nhà

Trong hầu hết các trường hợp, cơn đau do thoát vị đĩa đệm cột sống có thể biến mất theo thời gian do cơ thể dần được hồi phục. Ban đầu, bạn có thể điều trị chứng đau tại nhà bằng các biện pháp như: 

• Nghỉ ngơi: Từ một đến ba ngày nếu cơn đau nghiêm trọng, nhưng tránh nằm trên giường trong thời gian dài để ngăn ngừa nguy cơ bị cứng khớp.
• Dùng thuốc giảm đau không kê đơn: Chẳng hạn như ibuprofen hoặc acetaminophen. Nếu đang trong các tình trạng sức khỏe đặc biệt, bạn nên xin tư vấn từ bác sĩ trước khi sử dụng các loại thuốc giảm đau.
• Chườm nóng hoặc chườm lạnh: Lên vùng đĩa đệm cột sống bị tổn thương, nên thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia.

2. Điều trị nâng cao

Trong trường hợp các phương pháp trên không cải thiện tình trạng sau 4 – 6 tuần, bác sĩ có thể tư vấn cho bệnh nhân thực hiện các biện pháp điều trị nâng cao bao gồm:

• Sử dụng thuốc: Bác sĩ có thể kê toa thuốc giảm đau chống viêm hoặc thuốc giãn cơ.
• Vật lý trị liệu: Bác sĩ vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn các bài tập thể dục để giúp giảm áp lực lên dây thần kinh, làm lỏng cơ bắp bị co và cải thiện lưu thông khí huyết.
• Tiêm ngoài màng cứng cột sống: Thủ thuật xâm lấn tối thiểu, dùng kim nhỏ đưa thuốc Corticosteroid vào khoang ngoài màng cứng giúp giảm sưng tấy và viêm dây thần kinh do thoát vị đĩa đệm. Điều này sẽ cho phép tổn thương đĩa đệm cột sống hồi phục nhanh hơn.

3. Phẫu thuật

Trong một số ít trường hợp, thoát vị đĩa đệm diện rộng có thể làm tổn thương dây thần kinh, bàng quang hoặc ruột. Do đó, việc thực hiện phẫu thuật khẩn cấp là vô cùng cần thiết để ngăn chặn các biến chứng. Đối với những trường hợp không khẩn cấp, phẫu thuật có thể được chỉ định khi các phương pháp điều trị khác thất bại. 

Có nhiều cách khác nhau để thực hiện phẫu thuật, tuy nhiên mục tiêu chung đều nhằm làm giảm áp lực lên dây thần kinh. Một số phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm: Để loại bỏ đĩa đệm bị thoát vị. Nếu phải cắt bỏ toàn bộ đĩa đệm, đĩa đệm đó có thể được thay thế bằng một mẩu xương khác hoặc một dụng cụ cage liên thân đốt giúp 2 đốt sống liền lại với nhau.
• Phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo: Thay thế đĩa đệm cột sống bị thoát vị bằng một đĩa đệm nhân tạo.
• Phẫu thuật nối xương sống: Nối trực tiếp hai hoặc nhiều đốt sống lại với nhau giúp cột sống ổn định hơn và giảm thiểu nguy cơ thoát vị.

Khi nào nên đến bác sĩ ?

Dưới đây là một số dấu hiệu nguy hiểm mà bạn cần chú ý thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Són tiểu hoặc bí tiểu
• Đau, tê bì, yếu cơ ngày càng nặng
• Mất cảm giác tại các vùng “yên ngựa”, bao gồm bắp đùi trong, phía sau chân, và vùng quanh hậu môn
• Đau lan rộng, cơn đau có thể khởi phát tại một điểm và lan ra các vùng khác như bả vai, cánh tay, hoặc chân
• Khó khăn trong vận động: Khả năng di chuyển bị hạn chế nghiêm trọng, có thể dẫn đến việc dễ vấp ngã hoặc mất thăng bằng

Ngăn ngừa cột sống bị thoát vị đĩa đệm

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa thoát vị đĩa đệm cột sống. Nhưng bạn có thể giảm thiểu sự xuất hiện của các triệu chứng bệnh bằng cách:

• Ngừng hút thuốc
• Tránh đi giày cao gót
• Duy trì cân nặng phù hợp
• Cải thiện tư thế đi, ngồi, đứng
• Thường xuyên giãn cơ nếu phải ngồi trong 1 tư thế trong thời gian dài
• Tập thể dục thường xuyên, tập trung vào các bài tập giúp tăng cường cơ lưng và cơ bụng để hỗ trợ cột sống.
• Thực hiện việc nâng vác đúng kỹ thuật, hạn chế uốn cong thắt lưng, thay vào đó hãy cong đầu gối, trong khi giữ thẳng lưng. Điều này sẽ giúp chia sẻ sức nặng tới phần cơ chân nhiều hơn.

Thoát vị đĩa đệm cột sống là tình trạng do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc phát hiện sớm sẽ giúp bệnh được điều trị hiệu quả bằng các phương pháp bảo tồn và không xâm lấn. Nếu để thoát vị đĩa đệm diễn biến trong thời gian dài, đây có thể là nguyên nhân gây ra nhiều tình trạng bệnh lý khác của cơ thể.