Tầm soát ung thư đường tiêu hóa: Thông tin cần biết

Tầm soát ung thư đường tiêu hoá là bước kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư ngay cả khi chưa có triệu chứng. Đây là biện pháp quan trọng giúp tăng khả năng điều trị khỏi, giảm tỷ lệ tử vong và bảo vệ sức khoẻ lâu dài trong bối cảnh ung thư tiêu hoá ngày càng phổ biến. Tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây!

Xem thêm: Ung thư đại trực tràng là gì? Dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa

Mục lục

Tầm soát ung thư đường tiêu hoá là gì?

Tầm soát ung thư đường tiêu hóa là quá trình sử dụng các phương pháp thăm khám, xét nghiệm và thủ thuật y học để phát hiện sớm các tế bào ung thư hoặc tiền ung thư trong hệ tiêu hóa (bao gồm thực quản, dạ dày, ruột non, đại tràng, trực tràng, gan, tụy, đường mật) ngay cả khi người bệnh chưa có bất kỳ triệu chứng rõ ràng nào.

Tầm soát ung thư đường tiêu hóa còn mang đến những lợi ích thiết thực như:

Phát hiện sớm, tăng cơ hội điều trị thành công: Ung thư đường tiêu hóa thường diễn biến âm thầm ở giai đoạn đầu, khi có triệu chứng rõ rệt thì bệnh thường đã ở giai đoạn muộn (di căn), việc điều trị sẽ khó khăn và tiên lượng sống thấp. Tầm soát giúp phát hiện bệnh khi các tổn thương còn rất nhỏ, thậm chí là tiền ung thư, giúp tăng tỷ lệ chữa khỏi bệnh lên đến hơn 95%.
Giảm gánh nặng kinh tế: Điều trị ung thư giai đoạn muộn rất tốn kém và kéo dài. Phát hiện sớm giúp giảm chi phí điều trị đáng kể cho bệnh nhân và gia đình.
Nâng cao chất lượng cuộc sống: Khi phát hiện sớm và điều trị kịp thời, người bệnh có thể có cuộc sống bình thường, khỏe mạnh sau điều trị, không bị ảnh hưởng nặng nề bởi bệnh tật.
Theo dõi sức khỏe tổng thể: Tầm soát không chỉ giúp phát hiện ung thư mà còn giúp kiểm tra, phát hiện các bệnh lý khác của đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, polyp, viêm đại tràng…

Đối tượng cần thực hiện tầm soát

Việc tầm soát ung thư đường tiêu hoá không chỉ dành cho người lớn tuổi mà còn đặc biệt quan trọng với những nhóm có nguy cơ cao. Dưới đây là các đối tượng được khuyến cáo nên chủ động thực hiện tầm soát:

Người từ 40 tuổi trở lên: Đây là độ tuổi mà nguy cơ mắc các bệnh ung thư tiêu hoá như dạ dày, đại tràng, thực quản bắt đầu tăng rõ rệt. Tuy nhiên, một số nghiên cứu gần đây cho thấy xu hướng ung thư đang trẻ hoá, nên người từ 30 tuổi trở lên cũng nên cân nhắc tầm soát nếu có yếu tố nguy cơ.
Người có tiền sử gia đình mắc ung thư tiêu hoá: Nếu trong gia đình có người thân từng mắc ung thư dạ dày, đại tràng, trực tràng… thì nguy cơ di truyền tăng cao, cần tầm soát sớm và định kỳ hơn.
Người có bệnh lý tiêu hoá mạn tính: Những người bị viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm đại tràng mạn, polyp đại tràng, nhiễm vi khuẩn HP… có nguy cơ tiến triển thành ung thư nếu không được theo dõi sát.
Người có lối sống không lành mạnh: Thường xuyên hút thuốc, uống rượu bia, ăn thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, ít rau xanh… là những yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư tiêu hoá.
Người có triệu chứng nghi ngờ: Nếu bạn gặp các dấu hiệu như đầy hơi kéo dài, ợ chua, khó nuốt, thay đổi thói quen đại tiện, phân có máu, sụt cân không rõ nguyên nhân… thì nên đi khám và tầm soát sớm.

Các phương pháp tầm soát ung thư đường tiêu hoá

Nội soi tiêu hoá

Đây là phương pháp được đánh giá cao nhất hiện nay trong việc phát hiện sớm các tổn thương ở đường tiêu hoá. Với nội soi dạ dày – thực quản, bác sĩ có thể quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng để phát hiện các tổn thương như viêm loét, dị sản, loạn sản hay khối u. Trong khi đó, nội soi đại – trực tràng giúp phát hiện polyp, tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư sớm ở đại tràng và trực tràng. Một ưu điểm lớn của nội soi là khả năng sinh thiết ngay tại chỗ nếu phát hiện bất thường, thậm chí có thể cắt bỏ polyp nhỏ trong quá trình nội soi, giúp ngăn ngừa ung thư phát triển.

Xét nghiệm phân

Xét nghiệm phân hoặc xét nghiệm máu ẩn trong phân (FIT hoặc FOBT), là phương pháp kiểm tra sức khỏe đơn giản, không xâm lấn. Phương pháp này giúp phát hiện sự hiện diện của máu vi thể trong phân, một dấu hiệu sớm của ung thư đại trực tràng. Tuy không thay thế được nội soi nhưng xét nghiệm phân được xem như bước sàng lọc ban đầu rất hữu ích, đặc biệt với những người chưa sẵn sàng thực hiện nội soi hoặc cần kiểm tra định kỳ hàng năm.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu nhằm tìm kiếm các chất chỉ điểm ung thư như CEA (Carcinoembryonic Antigen), CA 19-9 hay AFP. Những chất này có thể tăng cao trong máu khi có sự hiện diện của một số loại ung thư tiêu hoá. Ngoài ra, xét nghiệm máu thường được sử dụng như một công cụ hỗ trợ, kết hợp với các phương pháp khác để đánh giá nguy cơ hoặc theo dõi sau điều trị, chứ không dùng để chẩn đoán đơn lẻ.

Chẩn đoán hình ảnh

Chụp X-quang có cản quang, siêu âm, chụp CT (cắt lớp vi tính), chụp MRI (cộng hưởng từ), PET/CT có thể được chỉ định để đánh giá các tổn thương, mức độ xâm lấn hoặc di căn của khối u.

Lưu ý khi thực hiện tầm soát

Một số lưu ý quan trọng khi thực hiện tầm soát ung thư đường tiêu hoá để giúp kết quả chính xác và quá trình diễn ra suôn sẻ hơn:

Trước khi nội soi dạ dày hoặc đại tràng:

Nhịn ăn từ 6–8 tiếng trước khi nội soi
Có thể uống nước lọc, nhưng tránh cà phê, nước ngọt, nước ép có màu
Với nội soi đại tràng, cần uống thuốc làm sạch ruột theo hướng dẫn và hạn chế ăn thực phẩm nhiều chất xơ vài ngày trước đó.

Khi làm xét nghiệm phân (FIT hoặc FOBT):

Tránh ăn thịt đỏ, uống vitamin C liều cao hoặc bổ sung sắt trong vài ngày trước khi lấy mẫu.
Lấy mẫu phân đúng cách theo hướng dẫn để đảm bảo kết quả chính xác.

Với xét nghiệm máu:

Không cần nhịn ăn hoàn toàn, nhưng nên thực hiện vào buổi sáng.
Thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng để tránh ảnh hưởng đến kết quả.

Tránh sử dụng rượu bia, thuốc lá và chất kích thích

Ít nhất 24 giờ trước khi tầm soát để không làm thay đổi niêm mạc tiêu hoá hoặc kết quả xét nghiệm.

Tầm soát ung thư đường tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe. Việc chủ động thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết không chỉ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, mà còn mở ra cơ hội điều trị kịp thời, hiệu quả, mang lại tiên lượng tốt và một cuộc sống khỏe mạnh hơn.